W tym „odcinku” Savoir Vivre chcielibyśmy przybliżyć naszym Czytelnikom temat praw autorskich i plagiatu. Wiąże się to z dopuszczeniem się nadużycia w stosunku do naszego pisma, poprzez publikację artykułu oraz tłumaczonych tekstów pochodzących z Jutrzenki na innych stronach internetowych bez podania źródła i twórcy utworu. To zjawisko można było zaobserwować na niektórych nowopowstałych polonijnych stronach internetowych w Mołdawii. Jest całkiem zrozumiałe, że przy budowaniu informacyjnej bazy do nowej strony sięga się po istniejące dane z sieci i nie tylko. Warto jednak w takiej sytuacji pamiętać o prawach autora oraz o zasadach dobrego wychowania. Nasze pismo jest gotowe informacyjnie wspierać nowe witryny, pod warunkiem respektowania praw autorskich i przestrzegania bon tonu.
Zgodnie z Ustawą, przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia, nazywany utworem. Ustawa głosi, że można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia twórcy i źródła. W naszym przypadku doszło do naruszenia praw autorskich, ponieważ na jednej stronie nie zostało wskazane źródło, a na innej - ani źródło ani twórca.
Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków służbowych, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe.
Ogólnie wypada spytać twórcę o zgodę, jeśli zamierzamy wykorzystać jego utwór w określonym celu, ale prawo przewiduje sytuacje, w których wolno nieodpłatnie korzystać z utworu bez uzyskania zgody autora. Wolno rozpowszechniać w celach informacyjnych materiały wcześniej rozpowszechnione, utwory wystawione na stałe w ogólnie dostępnych miejscach, ale nie do tego samego użytku, a także, jak już wcześniej wspomniano, wolno korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia twórcy i źródła.
Jeśli odnotujemy przypadek naruszenia naszych praw autorskich, można zacząć od kontaktu z osobą bądź jednostką, która się tego dopuściła, w celu wyjaśnienia sytuacji. Może się zdarzyć, że incydent miał miejsce bez złej woli, wtedy wystarczy dojść do porozumienia i podjąć odpowiednie kroki, np. usunąć publikację lub określić źródło i autora. Jeśli natomiast nie uda się wypracować rozwiązanie zadowalające obie strony, można skierować sprawę na drogę sądową, ponieważ ten kto przywłaszcza sobie autorstwo lub wprowadza w błąd co do autorstwa cudzego utworu podlega odpowiedzialności karnej.
Plagiat natomiast jest pojęciem języka potocznego, a nie prawnego. Oznacza on skopiowanie cudzej pracy lub pomysłu (lub jej części) i przedstawienie pod własnym nazwiskiem. Kradzież autorska polegać może na przejęciu do swego dzieła całego cudzego utworu, lub jego części, zarówno w postaci oryginalnej, jak i w opracowaniu (streszczeniu, tłumaczeniu itp). Dozwolone jest natomiast inspirowanie się cudzą twórczością oraz przejmowanie z cudzych prac elementów niechronionych.
W ujęciu prawniczym plagiat jest trudny do zdefiniowania, dlatego nie zawsze stanowi naruszenie praw autorskich, ale nawet wtedy jest czynnością naganną moralnie. Trudności w definiowaniu plagiatu wynikają z faktu, że cały dorobek ludzkości stanowi efekt przetwarzania i rozwijania dorobku poprzedników. Informowanie o każdym, najmniejszym nawet, zapożyczeniu prowadzi do absurdu. Jednakże nieinformowanie o zapożyczeniach istotnych stanowi nieuczciwość, a czasem nawet naruszenie prawa autorskiego.
Tekst może się wydawać nieco skomplikowany, z powodu cytowania Ustawy o prawach autorskich oraz korzystania z definicji plagiatu. Tak właśnie powinno być, gdyż są to poważne sprawy. Co trzeba z tego zapamiętać? Przede wszystkim to, że korzystając w swojej pracy z innych źródeł, co zresztą jest rzeczą normalną, a nawet rekomendowaną w przypadku pisania prac naukowych (np. magisterskich), trzeba zawsze podawać źródło i twórcę, chociażby z szacunku do autora.
Opracowanie na podstawie Ustaw o prawach autorskich
